6.SINIF TÜRKÇE DERS KİTABININ KELİME AÇISINDAN İNCELENMESİ
Kelimenin Önemi
Türkçe
Dersi Öğretim Programında (6-8.Sınıflar) genel amaçlar içerisinde öğrencinin,
“Okuduğu, dinlediği ve izlediğinden hareketle söz varlığını zenginleştirerek
dil zevki ve bilincine ulaşmaları; duygu, düşünce ve hayal dünyalarını
geliştirmeleri amaçlanmaktadır.”
denilmektedir.
Bu ifadeler Türkçe eğitimi içerisinde kelime hazinesine ne
derece önem verildiğini göstermesi bakımından önemlidir.
Ders
kitaplarının formatları ve kaç sayfa aralığında olması gerektiği (forma sayısı)
yönetmelikle belirlenmiştir (Resmî Gazete, 19108 / Tebliğler Dergisi, 19108).
Belirtilen forma sayısını aşan kitaplar ön incelemede geri
çevrilmektedir. Ancak sayfa sayıları belirlenirken kitaptaki metinlerin kaç
kelime ve kavram içermesi gerektiğine dair hiçbir ifade, tavsiye veya talimat
düşünülmemiştir. Bu çok önemli bir eksikliktir.
Sadece
Türkçe Öğretim Programında ‘Her metin, öğrencinin söz varlığını
zenginleştirecek yeni öğrenilecek söz ve söz gruplarına yer vermeli; ancak bu
oran metni oluşturan kelimelerin yüzde beşini geçmemelidir.’ ifadesine yer verilmiştir.
(6-8. Sınıflar Türkçe Öğretim Programı, sayfa 56, 23.madde )
6.Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Metinlerdeki Kelime Sayıları
Canım
Kitap adlı metinde toplam 255 tane kelime yer almaktadır. Buna karşın metinde
‘avutmak’ ve ‘tecrübe’ kelimeleri, ‘renk katmak’ ve ‘ışık vermek’ deyimleri
olmak üzere 4 tane öğrencilerin bilemeyeceği kelime ve kelime grubu yer
almaktadır.
Türkçe Öğretim Programına göre bu metinde 13 taneye kadar
bilinmeyen kelimeye yer verilebilir. Fakat bu sayı 4’ te kalmıştır. Bu sayı
programa uygundur ancak yeterli değildir.
Anadolu
adlı metin 440 kelimeden oluşmaktadır. Bu metinde öğrencilerin bilemeyeceği
kelimeler ‘heybe, tulum, tabya, derman, ferman, vezir ve çiğdem’ olmak üzere 7
tanedir.
Türkçe Öğretim Programına göre bu metinde en fazla 22 tane
bilinmeyen kelimeye yer verilebilir. Ancak metinde 7 tane bilinmeyen kelimeye
yer verilmesi programa uygundur ancak bilinmeyen kelime sayısı biraz daha
artırılabilir.
Atatürk’ün
Fikir Dünyası adlı metinde toplam 380 kelime yer almaktadır. Bu metinde
öğrencilerin bilemeyeceği kelimeler ‘medeniyet, muhakkak, öz, maddiyat,
maneviyat, hakiki, özdeyiş, terbiye, tetkik, imkan, etken, ilke ve inkılap’
olmak üzere 13 tanedir.
Türkçe Öğretim Programına göre bu metinde 19 taneye kadar
bilinmeyen kelime yer alabilir. Metinde 13 tane bilinmeyen kelime bulunması
yeterlidir.
Eskici
adlı metinde toplam 890 kelime yer almaktadır. Metinde ‘rıhtım, ferahlamak,
vardiya, kampana, ücra, tayfa, takke, entari, yayvan, avurt, kırçıl, bucak,
biteviye, kösele, aheste, nasır’ kelimeleri olmak üzere 16 tane öğrencilerin
bilemeyeceği kelime yer almaktadır.
Metnin kelime sayısının fazla olduğu görülmektedir. Ancak 16
tane bilinmeyen kelime yer alması yeterlidir.
Türkçe
Öğretim Programı ve yönetmelikte metinlerde bulunması gereken kelime
sayılarının alt ve üst sınırlarının belirlenmemiş olması, aynı temalardaki
metinlerin kelime sayılarında bile büyük farklar oluşturmaktadır.
Örneğin; sevgi teması içinde yer alan Anadolu metni 440
kelimeden, Eskici metni ise 890 kelimeden oluşmaktadır.
Yine
aynı şekilde farklı temalardaki metinler arasında da böyle büyük farklılıklar
görmek mümkündür.
Örneğin; Canım Kitap adlı metin 255 kelimeden, Eskici adlı
metin ise 890 kelimeden oluşmaktadır.
Metinlerdeki
kelimelerin dağılımındaki bu farklılıklar öğrencilerin karşılaşabilecekleri
yeni ve bilinmeyen kelimelerdeki sayı bakımından eşitsizliğe sebep olacaktır.
Bu da kelime öğretimi açısından olumsuz bir durumdur.
Ayrıca öğrencilerin bilemeyeceği kelimelerin diğer metinlerde
hiç tekrar edilmemesi de olumsuz bir durumdur.
Sözcük Öğretimi ile ilgili Etkinlik – Kazanım ilişkisi
Türkçe Öğretimi Programında (2006) sözcük
öğretimine yönelik 18 kazanım ve 34 etkinlik örneği belirlenmiştir.
6.sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma
kitabındaki toplam etkinlik sayısı 228 ’dir. Sözcük öğretimine yönelik etkinlik
sayısı ise 54 ‘tür. Öğrenci çalışma
kitaplarında yer alan etkinlikler ile Türkçe öğretim programındaki kazanım ve
etkinlikler birebir örtüşmemektedir.
Programda belirtilen kelime ile ilgili
kazanımlardan bazıları etkinliklerle ilişkilendirilmemiştir.
‘Kelimeleri doğru telaffuz eder.’
‘Konuşma sırasında uygun hitap ifadeleri
kullanır.’
‘Tekerleme, sayışmaca, bilmece ve
yanıltmacaları ezberler/kullanır.’
Ayrıca Hoşgörüler Diyarı Mardin metninin
7.etkinliği, Bayram Yeri metninin 11.etkinliği, Anne metninin 1.etkinliği ve
Atatürk'ün Türk Folkloruna Olan İlgisi metninin 2.etkinliği, 6.sınıf Türkçe
öğretmen kılavuz kitabında da hiçbir kazanımla ilişkilendirilmemiştir.
Sözcük öğretimine yönelik kazanımları
gerçekleştirecek etkinlikler, Türkçe öğretimi programında daha kapsamlı ele
alınmalı, çalışma kitaplarında ise bu programın rehberliğinde uyumlu ve
sistemli bir yol izlenmelidir.
Sözcük öğretimine yönelik kazanımları gerçekleştirecek
etkinlikler, Türkçe öğretimi programında daha kapsamlı ele alınmalı, çalışma
kitaplarında ise bu programın rehberliğinde uyumlu ve sistemli bir yol
izlenmelidir.
6.Sınıf Türkçe Dersi Öğrenci Çalışma Kitabında sözcük öğretimine
yönelik etkinliklerin temel dil becerileri ve dil bilgisi alanlarına göre
dağılımı:
Alanlar Etkinlik
Okuma becerisi 26
Yazma becerisi 33
Dinleme/izleme becerisi 8
Konuşma becerisi 0
Dil bilgisi 22
Sözcük öğretimi ile ilgili etkinliklerin
yazma becerisi (33), okuma becerisi (26) ve dil bilgisi (22) becerileriyle
sıklıkla ilişkilendirildiği, buna karşın dinleme/izleme becerisiyle (8)
yetersiz sayıda ilişkilendirilmiş olduğu ve konuşma (0) becerisiyle hiç ilişkilendirilmediği
görülmektedir.
Sözel beceri alanında değerlendirilen konuşma ve dinleme
becerilerine yeterince yer verilmemesi, dilin en çok kullanılan alanlarında
sözcük öğretimini ve söz varlığını geliştirmeyi zorlaştırmaktadır. Bu
doğrultuda öğrenci çalışma kitabında sözcük öğretimine yönelik etkinlikler dinleme/izleme ve konuşma alanlarını
da kapsayacak biçimde oluşturulmalıdır.
Ayrıca 6.sınıf Türkçe ders kitabında 54 deyim yer alırken hiç atasözü yer
almamaktadır. 6.Türkçe dersi öğrenci çalışma kitabında ise 55 deyim ve 2
atasözü yer almaktadır.
Türkçenin söz varlığı zenginliği düşünüldüğünde
deyim ve atasözü değerlerine çok az sayıda yer verilmesi, sözcük öğretimi
çalışmalarının yeniden gözden geçirilmesi gerektiğinin kanıtıdır.
